The Mennonite Preacher François Adriaan van der Kemp’s 1782 Sermon on the Duties of Wives (from _Elftal Kerkelycke Redevoeringen_; original Dutch with no commentary)

DE PLICHTEN DER VROUWEN.

Coloss. III: 18.

Gy vrouwen! zyt uwe eigene mannen onderdaenig, geljk ‘t betaemt in den Heere.

 

“Wel dien, die een vernuftig wyf heeft; wel dien die een deugdzaem wyf heeft; dies leeft hy nog eens zo lange. Een huislyk wyf is haeren man ten vreugde, en vervult de jaeren zyns levens met vreede. Een deugdelyk wyf is eene edele gave, en wordt dien gegeven, die God vreest. ‘t Zy dat hy ryk of arm is, zo is ‘t hem een troost en maekt hem altyd vrolyk. Een vriendelyk wyf verblydt haeren man, en wanneer zy vernuftiglyk met hem omgaet, ververscht zy hem zyn harte; een vrouwe die zwygen kan is eene gave Gods; eene welgemanierde vrouwe is een onwaerdeerbaer goed, het liefst op aerde; en een kuisch wyf is ‘t kostelykst van allen”.

|22| Ziet daer eenige der schoone trekken, met welke de uitmuntendheid eener deugdzaeme en verstandige Echtgenoote, door SYRACH’s wyzen zoone wordt afgeschilderd. Zulk eene st**kt den man, welken zy is ten deel gevallen, tot eere, schenkt hem in elk ogenblik hunner verbindtenis nieuwe en meer treffende geneugten, leenigt de bekommernissen zyner ziele, verzagt, verdryft de wederwaerdigheden van dit leven, prikkelt hem aen ter deugdbetrachting, en herschept meermaelen deze aerdsche verblyfplaets in eene hemelsehe wooning.

Zij is haer huisgezin ten zegen, haere bekenden ten vreugde, der maetschappy, in welke zy leeft, ten luister, ten pronksieraed der menschelyke natuure, terwyl zy den Ouderen, door haeren veelvermogenden invloed opwekt, om de nog tedere harten hunner dogters met die deugden te versieren, welke deze dezelfde achting zullen waerdig maken. Als Echtgenoote verdient zy aller hoogachting en lof, als mensch, aller eerbied en verwondering.

Kinderen, vrienden en behoeftige vreemden, deelen in haere gelukkige dagen, en gevoelen zich door eene grievende smart doordrongen, zodra zy ‘t gelaet dezer geliefde moeder, door droevenis zien betrokken. Dezen storten nunile dankbaere harten voor de

 

|23| ontvangen gunstbewyzen jegens hunne weldoenster, uit; geenen luisteren eerbiedig na de wyze redenen haerer lippen, terwyl de eersten in heure tegenwoordigheid een diep stilzwygen bewaren, en uit haere ogen haere verlangens pogen te lezen; allen zenden hunne vuurigste verzugtingen op ten hemel, by derzelver minste onpasselykheid, en danken der Algoedheid even ernstig, zodra het gevaer is verdweenen.

Haer tedergeliefd Kroost noemt haer welgelukzalig, en schat het voor ‘t edelst voorrecht van zulk eene moeder geboren en opgevoed te wezen. De edelmoedige Echtgenoot verheft zich op zulk eene wederhelft, kan de blydschap zyner ziele naeuwlyks bedwingen, nog zich met de bewustheid vergenoegen, dat hy de bezitter is van dezen ryken schat. Hij vertelt zyn geluk aen anderen, en blyft haer de voorkeuze boven andere Vrouwen geven, hoe deugdelyk zy ook mogen hebben gehandeld.

Geene bekoorende schoonheid, geene innemende bevalligheid kunnen immer, op zichzelve, eene Vrouwe eenen standvastigen roem verwerven, en nog minder ten waerborge strekken voor de aenhoudende liefde van heuren Echtgenoot en kinderen. —-

‘t Is haer braef en uitmuntend character, ‘t zyn haere zedelyke deugden, welke de

 

|24| schoonheid en bevalligheid van waerde maeken. De schoonheid en bevalligheid zyn met eene zeer spaerzaeme hand uitgedeeld, en zy, welke dit gunstbewys des Hemels te beurt valt, heeft luttel gronds, om zich op ‘t zelve, boven andere van haere kunne te verheffen. De Algoedheid heeft ‘t zalig lot, om hier geneugelyk te leven, niet bepaelt tot een klein getal Vrouwen, maer alle in de mogelykheid gesteld, om ‘t zelve deelachtig te worden; de misvormde onbevallige kan ‘t zelve zo wel verwerven als de aenminnige schoone. Het algemeen middel om dit doel te treffen, is eene naeuwkeurige plichtsbetrachting, door het welk veelen ‘t gemis van andere beminnelyke hoedanigheden geboet hebben.

In ‘t voordragen der plichten, uit welker uitoefening der Echtgenoten geluk wordt geboren, zal niemand ten kwaede kunnen duiden, dat ik aen die van ‘t beminnelykst deel des menschdoms de voorkeuze geve: terwyl ik my met de hoope vleie dat elk myner Toehoorderessen deze gebrekkige schetze zal trachten te voltooien; daer ik, door de rykheid der stoffe, genoodzaekt worde my met den ruuwen omtrek der voornaemste plichten te vergenoegen.

Hoe zeer ik de rechten des menschdoms eerbiedige, en de lydelyke gehoorzaemheid, als

 

|25| een schandvlek onzer natuure, verfoeie, schroome ik in geenen deele met PAULUS te zeggen. “Gy Vrouwen, zyt uw’ eigen Mannen onderdaenig, gelyk ‘t betaemt in den Heere”: schoon ook die Apostel, door zyne oostersche denkwyze, eenen meer uitgebreiden zin aen die woorden zal hebben gegeven, dan men in de westerschen landen zoude kunnen goedvinden te beämen. Welvoegelyk zullen wy het woord van onderdaenigheid, met ‘t zagter van gehoorzaemheid verwisselen, om geen Neêrlandsch ore door dit wanklinkend geluid te kwetzen: de laetste is met ‘t denkbeeld eens vrygeboren bestaenbaer, ‘t eerste is het kenmerk van verachtelyke slaeven, en de Man, die zulke eene onderwerping van eene Vrouw durft vergen, is dit gunstbewys der Algoedheid onwaerdig.

Onder de plicht van gehoorzaemheid worden alle andere begrepen, niet zo zeer, omdat deze die Hoofdplicht is, uit welke alle de overige moeten afgeleid worden, als wel omdat zy de eerste en meeste tegenstribbelingen, welke de eensgezindheid beroeren, is onderworpen, gelyk de plichten der Mannen onder die der liefde vervat worden, dewyl eene hartgrondige liefde den Echtgenoot voor zwaere misstappen zal beveiligen.

Elke Vrouwe is haeren Man gehoorzaemheid

 

|26| verschuldigd in alles wat billyk is en betaemelyk. Hoewel alle hier in zullen toestemmen, zouden echter derzelver bevattingen, omtrent den grond en den aert dezer plichtsbetrachting, zeer verre uit eikanderen loopen. —

Indien dezelve uit geen vast beginsel kan worden afgeleid, indien ‘er geene zekere regelen zyn, aen welke dezelve getoetst kan worden, dan zoude men menigwerf onkundig wezen, waer men beginnen moest of eindigen, dan zouden de grilzieke begrippen van eenen norschen en stuggen Echtgenoot dikwerf voor ‘t richtsnoer moeten worden gehouden, aen het welk zyne Egae haere daeden moest afmeten, dan zoude eene verstandige Vrouw menigwerf geheel afhangen van eenen styfzinnigen slegthoofd; dan zoude van den anderen kant elke Vrouw dezen plicht, na heur goedvinden, kunnen betrachten, en de verschuldigde onderwerping met eene wispeltuurige beheersching verwisselen.

Wy behoeven in dezen, even weinig als in andere plichten, in de onzekerheid te blyven, indien wy slegts met de gezonde reden willen raedplegen; dan immers valt de grond dezer verplichting gemakkelyk te ontdekken; dan valt ‘t niet moeilyk derzelver aert open te leggen, en tevens de paelen aentewyzen, door welke zy moet beperkt worden.

 

|27| ‘t Is eene onweerlegbare waerheid, en hier zullen wy straks den voornaemen grond kunnen ontdekken, op welken der Vrouwen verplichting tot gehoorzaemheid is gevestigd: ‘t is eene onweerlegbaare waerheid, dat de Gehuuwden, in den staet der natuure ondersteld, in eene zoort van maetschappy leven, van welks men zonder uitdrukkelyke of stilzwygende verdragen geen gezond denkbeeld kan vormen. Om nu over derzelver aert te oordeelen en uit deze juiste gevolgen te trekken, moet men eerst der zulken aert en vermogens kennen, welken deze verbindtenis hebben aengegaen, en deze kennis zal ons op den rechten weg geleiden voor alle miswyzingen op denzelven beveiligen, en ter bedoelde plaetze doen aenlanden.

De aenminnige schoonheid en een teder ligchaemsgestel zyn in ‘t algemeen der Vrouwe eigen; terwyl eene grootere sterkte, gepaerd met eene meerdere geschiktheid, om de gevaeren te tarten en de rampen te verduuren, te verwinnen, den Man meest al zyn te beurt gevallen. Dit kennelyk onderschied, ‘t welk, weinige gevallen uitgezonderd, voor een doorgaend kenmerk der verschillende kunne kan worden gehouden, is op zichzelven genoegzaem ter aentooning, aen welken der belanghebbenden ‘t toekoomt, in eene zaeke in verschil, te beslissen, aen welke toetegevsn; zo

 

|28| dat wy, om dit pleit te voldingen, niet van nooden hebben ons in die netelige twistvraege intelaten, wie van beiden den anderen met betrekking tot de vermogens der ziele overtreffe.

Men zoude eerst in staet geraeken, om in dezen een goed vonnis te stryken, indien dezelfde moeite over ‘t algemeen werde aengewend, om der Vrouwen geest te beschaeven, en met nuttige kundigheden te verryken, als dien der mannen: de laetsten echter zouden kunnen schynen in dat geene na den voorrang te dingen, ‘t welk een meer bondig oordeel en diepdenkendheid vordert, terwyl de eerste dezen verre voorbystreven in een fyn vernuft en levendige verbeelding: en deze verschillenheid, ten deele misschien, in ‘s menschen ligchaemlyk gestel te vinden, ontstaet voor ‘t grootst gedeelte toevallig, door de opvoer ding, gewoonten, zeden en heerschende denkwyze. Die deze erkendtenis te ruimschootig keure, vestige één ogenblik zyne aendagt op die Vrouwen, welke, in weerwil der beletzelen, met welke zy moesten worstelen, den mannen, welken zich met heur in ‘t strydperk begaven, de verwinning moeilyk maekten, zomtyds den prys ontwrongen.

Vestigen wy op nieuw onze aendagt op de straksgemelde algemeene trekken, welke elk der beide sexen schetzen:— een schoon en

 

|29| tedergevormd ligchaemsgestel aen de eene, aen den anderen kant sterkgespierde leden, en eene geschiktheid, om de ongemakken te verdragen: voegen wy hier by der beide behoeften en de meer of mindere moeilykheid zo van derzelver vervulling, als, om, na derzelver verzadiging, op zichzelve te bestaen, dan zullen wy ras ontwaer worden, wien van beiden ‘t voege te bukken, wanneer de bereiking van ‘t doel hunner verbindtenis deze inschikkelykheid vordert.

De neiging tot eikanderen was beide gemeen, de driften in beide werkzaem op eene verschillende wyze, heftiger in de eene, ongeduldiger in de andere, zonder dat derzelver boeting andere nooden vervulde. De zwakke zogt by den sterken heul en bescherming, en werdt gevolgelyk haeren verdediger eene wederkeerige vergelding en eenige ondergeschiktheid schuldig. De groote voordeelen, door deze verbindtenis der bevallige kunne toegebragt, konden rykelyk den afstand van een klein deel haerer vryheid opwegen. Deze verbindtenis was vrywillig, gegrond in heure natuure, en de gehoorzaemheid, aen welke zy zich onderwierpen, steunde op die zelfde beginselen, als die der menschen in Maetschappy levende, in welke de opöffering van een gedeelte der aengeboorne vryheid van elk in

 

|30| ‘t bizonder noodzaekelyk is, om aen ‘t algemeen een grooter goed te schenken.

De bevordering van ‘t grootst geluk der beide belanghebbenden was ‘t doel der vereeniging: de eene koos zich eenen Beschermer tegens allen geweld en overlast; de ander een Medgezellin, om geneugelyker en gemakkelyker te leven, om door derzelve hulp van een gedeelte zyner zorgen ontslagen te worden. Een wederkeerig belang veroorzaekte deze verbindtenis, en eene wederkeerige liefde was alleen toereikende, om dezelve heilig te doen onderhouden: uit dit beginsel zullen wy den aert en de paelen der vrouwelyke gehoorzaemheid kunnen afleiden, zonder dat wy die armhartige redeneering, uit de zeden en gewoonten der volken afgeleid, behoeven te hulpe te roepen.

Behalven dat zoortgelyke redeneeringen te veel bewyzen, kan men billyk tegenwerpen, dat de Mannen, dit ondersteld, maer niet bewezen, recht veelal misbruikt, en daeden van bloot geweld hebben geoefend; dat zy de oorsprongelyke gelykheid ten eenemael verbroken, en zich alleen hadden toegelegd, om zichzelven, ten koste der andere kunne te verheffen.

Daer nu de bevordering van beider geluk, ‘t bedoeld oogmerk in ‘t aengegaen verdrag,

 

|31| zonder deugdzaeme beginselen niet bereikt kan worden, moet zich de gehoorzaemheid tot alles uitstrekken, wat onzondig is en geoorloofd, tot alles, ‘t welk door Goddelyke of menschelyke wetten niet is verboden. Hieruit volgt, om den aert dezer plichtbetrachting nog meer te ontvouwen, dat elke Vrouw haeren plicht vergeet, welke iet ten uitvoer brengt, ‘t welk zy overtuigd is, dat haeren Echtgenoot zal mishagen: dit immers kan niet geschieden, zonder haeren Man te wederstreven, zonder zich der gehoorzaemheid te onttrekken, aen welke zy zich by ‘t aengaen dier verbindtenis vrywillig hadt onderworpen.

Zy moet nimmer trachten over haeren Man te heerschen; nimmer tegens denzelven morren, of door een weêrbarstig gedrag zyne ziele verbitteren. ‘t Blyft haer geoorloofd te overreden, maer ook hierin moet zy berusten, en nimmer derzelver paelen overschreden. ‘t Geduld moet haer laetste toevlugt wezen, ten ware hy, geheel onbestaenbaer met ‘t doel hunner verbindtenis, handelde: in onverschillige dingen niet te willen wyken, is in elke Vrouw lakenswaerdig, deze, in weêrwil des Echtgenoots doortedryven onbetaemëlyk, en geweld te bezigen schandelyk. De tegenwoordigheid van kinderen, van bedienden, van vreemden, verkenen zo veele beweegredenen, om haer

 

|32| hiervan terug te houden, welker gewigt elke verstandige Vrouwe, ook zonder onze hüp zal in ‘t oge vallen.

In ‘t godsdienstige moet zy alleen voor zichzelve oordeelen, en kan zich, zonder ‘t verwaerlozen eener aengeboorne verplichting, in dit geval niet aen haeren Echtgenoot onderwerpen. In dezen is ‘t haer niet alleen geoorloofd haere eigene begrippen te volgen, en van haeren Man te verschillen, maer zy heeft tevens een volkomen recht, om zich tegens hem te verzetten, en alles aentewenden, om zich by dit recht te handhaven, wanneer hy, ongelukkig, dwaes genoeg mogt wezen, om haer van ‘t zelve te willen beroven; wanneer hy beproefde om haer zyne gevoelens, van welke zy een afkeer hadde, te willen opdringen.

Zy moet de vrye en onbepaelde bestuurster zyn van alle haere daeden, welke alléén tot haerzelve betrekking hebben, zonder dat haer Echtgenoot door derzelver uitvoering of nalating éénig nadeel kan ontvangen.

Zy mag en moet alles verwerpen, ‘t welk met de reden en den godsdienst strydig, haer zoude kunnen worden voorgehouden, dewyl in zoortgelyke omstandigheden alle toegevenheid berispelyk, alle gehoorzaemheid misdaedig zoude wezen.

 

|33| Zy kan nimmer tot iet, dat onredelyk of onbetamelyk; tot iet, dat met haere jaeren, met haere achting, met haeren staet onbestaenbaer; tot iet , dat strydig is met de hoedaenigheid en kieschheid eener rechtschaepene Vrouwe verplicht worden. De paelen derhalven, binnen welke haere gehoorzaemheid moet beperkt blyven, zyn de rechtmaetigheid, de welvoegelykheid, de waere eere. Zy was schuldig haere aengeboorne plichten te betrachten, voor ‘t aengaen dezer verbindenis en eene nieuwe betrekking kon haer nimmer van dezelve ontslaen, veel min vergunnen deze opzettelyk te verbreken.

De gezonde rede moet alleen der Vrouwe ten richtsnoer strekken, aen ‘t welk zij haere gehoorzaemheid moet afmeten; en geene, welke de deugd en den Godsdienst eerbiedigen, zullen zich dezer plichtsbetrachting onttrekken, ter welker waerneming zy zich vrywillig verbonden, schoon zy ook veele achtingswaerdige hoedaenigheden boven hunne Echtgenooten bezitten.

Een gezuiverd eigenbelang, de bewustheid van hunne onderlinge geneugten en geluk langs dezen weg te kunnen bevorderen, volmaeken, zal elke verstandige vrouwe eene krachtige drangreden verleenen, om zich van dezen plicht te kwyten; daer ‘t voor eene door

 

|34| de ondervinding bevestigde waerheid mag worden gehouden, welke allen, die eenige vorderingen in de kennis van ‘t menschelyk hart maekten, zullen beamen, dat eene verstandige Vrouw door eene zagtaertige innemende toegeevelykheid meest al meer van eenen zelfs wreveligen echtgenoot zal verwerven, dan zy door wederstreving konde hoopen.

Hoe menigwerf heeft eene Vrouwe de gewenschte gevolgen gezien van te weten in tyds te zwigten, en in tyds weder aentehouden! hoe menigwerf heeft eene Vrouwe de smaekelyke vruchten geplukt eener tydige inschikkelykheid! en hoe meenig Echtgenoot zag zich, zyns ondanks, gedrongen iet intewilligen, ‘t welk hy vast hadde voorgenomen afteslaen: jae, hoe menig Echtgenoot schikte zich na de oogmerken zyner egae, schoon hy te voren hadde besloten zyne eigene zinnelykheid te volgen, zo dat men dikwerf zoude mogen twyffelen of der eene niet het wezen der zaeke, den anderen de naem en de schyn des meesterschaps was ten deele gevallen; en welke Vrouw zoude dan haeren Man misgunnen, om zich te verlustigen in dezen iedelen waessem. Zulke krachtige en voor gevoelige Mannen onweêrstaenbaere wapenen, heeft de milde natuur der Vrouwe geschonken; welke wel gebezigd op allen, die niet geheel

 

|35| onhandelbaer zyn, eene gewenschte uitwerking hebben.

Elke Vrouwe moet zich fteeds benaerstigen, om aengenaem en welbehagelyk te zyn in de ogen van haeren Echtgenoot, en zich van deszelfs toegenegene achting trachten te verzekeren: dit is eene haerer hoofdplichten, welker vervulling noodzaekelyk is, om haer geluk en ‘t genoegen van haeren Man te bevorderen. Zy moet hem achten, beminnen, met de vuurigste, met de standvastigste liefde, hem goed doen en geen kwaed, alle de dagen van haer leven.

Zy moet zich bevlytigen, om zyne verlangens te leeren kennen, de begeerten zyner ziele te doorgronden, eer hy deze geuit heeft, en alle haere krachten inspannen, om dezelve te vervullen. Door een vriendelyk en minzaem onthael moet zy deszelfs hart pogen te winnen; door een bevallig voorkomen zyner wenschen, door eene tederhartige behandeling, door eene vuurige hartgrondige liefde deszelfs ziele aen haere ziele verbinden.

Zy moet haeren mond met wysheid openen en de leere der goeddaedigheid moet van haere lippen vloeijen. Zij moet alles met een zweem van bevalligheid bekleeden, en door woorden en door daeden haeren echtgenoot overreden van een welgevallen te hebben in deszelfs

 

|36| geneugten, en alles te willen schuuwen, ‘t geen hem zoude kunnen mishagen.

In de blyde en voorspoedige dagen moet zy zyne vrolykheid vergrooten, zyn neergeslagen harte opbeuren, en de sombere trekken uit zyn gelaet trachten te wisschen, zo dra hy door den tegenspoed gedrukt wordt omcingeld. Dan behoort zy de bekommeringen, welke hem prangen, te verdryven, de rouwe zyner ziele te verzagten, de dingen van den schoonsten kant te vertoonen, door haare minnelyke vertroostingen, door haere troetelende omhelzingen met een strael van vreugde zynen boezem te doortintelen, en hem op eene spoedige en meer gelukkige omkeering van zaeken doen hoopen.

Voor alles moet zy trachten deszelfs vertrouwen volkomen te winnen, hem te overtuigen, dat zy zyns eerbieds, zyner hoogachting, zyner liefde waardig is, en door ‘t in acht nemen van ‘t welvoegelyke en ‘t kiesche zich in deze pogen te bevestigen.

Diezelvde beweegredenen, welke elke Vrouwe tot deze plichtsbetrachting aenspooren, zullen haer insgelyks de tegenovergestelde doen vermyden. Nimmer zal zy den Beminden haerer ziele met opzet verbitteren, noch hem gegronde redenen tot klagen verleenen; maer in tegendeel deszelvs ontrust gemoed

 

|37| pogen te bedaren, in plaets van ‘t zelve door schampere en bitze verwytingen, door onvriendelyke tegenstribbelingen verder te beroeren. Nimmer stelt zy eenige listen in ‘t werk, om haere nieuwsgierigheid te verzadigen, nimmer tracht zy haeren Man te verschalken, en hem iet te doen zeggen, ‘t welk eed en plicht hem bevolen te zwygen.

Deszelvs gebreken zal zy met den mantel der liefde bedekken, indien zy hem niet kan overhaelen, om deze te verbeteren; deszelvs misslagen verschoonen, en deszelvs zwakheden geduldig draegen.

De liefde zal alle haere gangen regelen, de liefde zal alle heure voetstappen bestuuren, en de grootste moeienissen doen te boven komen. In alles wat zy doet, in alles wat zy spreekt, in alles wat zy denkt, beoogt zy het genoegen van haeren Halsvriend, en dus, haer genoegen te bewerken, te bevorderen, te voltooien. Terwyl zy hem nieuwe blyken geeft haerer vuurige liefde, overpeinst zy reeds by zichzelve, hoe zy deze door andere zal vervangen. Zy leeft om haeren Man te behagen, bekommert zich weinig met het overige, en telt zich met deszelfs wederliefde onder de gelukkigste Vrouwen.

Der waerdy, der zagtzinnigheid kundig, overtuigd dat eene zagtmoedige en stille geest

 

|38| in eene Vrouwe kostelyk is voor God, voor haer het schoonst versiersel, en een onwaerdeerbaer goed voor haeren Echtgenoot, schuuwt zy ‘t gekyf als eene slange, en tracht haer hart tegens de trotschheid te wapenen, tegens eene heftige oplopenheid te beveiligen, of, ten minsten, te zorgen, dat deze geene nadeelige gevolgen met zich sleepe, dat kleinigheden hun van eikanderen verwyderen, of beuzelingen de rust hunner ziele beroeren, en hun drenken uit den bitteren kelk der oneenigheid, wiens droessem zelfs hunne edelste levensgeesten vergiftigd.

Door haere zigtzinnigheid leenigt zy den stroeven aert van eenen stuggen echtgenoot, leert deszelfs eigenzinnigheid buigen, zyn verhard gemoed vermurwen, deszelfs geweldige heftigheid bevreedigen, en zyne opstuivende driften naer haeren zin leiden. Heeft zy in ‘t een of ander misgetast, nimmer blyft zy hardnekkig haer stuk vasthouden, maer toont zich vatbaer voor de rede en de overtuiging, en poogt ylings haeren misslag te verbeteren: ontvangt zy eene belediging, worden haer redenen tot eene rechtmaetige gramschap gegeven, zy laet ylings haere gevoeligheid varen, zodra zy bespeurt, dat men geen opzet had, om haer te mishagen, of dat het leedwezen de plaets der terging reeds heeft ingenomen. Inschikkelyk,

 

|39| uit bezef van plicht, is zy verre verwyderd van eene dwaeze toegevenheid, zo dat zy iets onbetaemelyks zoude uitvoeren, alleen om haeren Man te behagen, of zich blindeling aen deszelfs grilzieken aert onderwerpen, wanneer hy, dwaezelyk, mogt goedvinden haer ten voorwerp te stellen eener onzinnige behandeling. Zy legt zig toe op de toegevenheid, maer op eene redelyke, zy tracht de goedkeuring van haeren man wegtedragen, maer door geoorloofde middelen; zy zoekt hem in alles te behaegen, maer nimmer ten kosten van de bevelen des Heeren.

Elke Vrouwe moet haer huisgezin en huishouding verstandig bestuuren; haere kinderen, indien zy met dezelve is gezegend, vorderen eene bizondere oplettenheid: haere dienstboden, indien haer staet of omstandigheden derzelver hulp vereischen, zyn andere voorwerpen haerer zorge, en ‘t naeuwkeurig of achteloos bestuur haerer huizelyke zaeken, moet haer of lof of blaem verwerven. Daer het eerste meer bepaeld tot der Ouderen plichten betrekkelyk is, en het twede tot eenen anderen rang behoort, zal ik my thans met de ontwikkeling der laetste, de bron van zoveel heils of nadeels voor elk huisgezin vergenoegen.

Het Huishouden moet het hoofdwerk, deszelfs

 

|40| grondige kennis de hoofdwetenschap van elke zyn; Vrouwe, en ‘t uitdenken der middelen, om ‘twel te bestuuren, voorige misslagen te verbeteren, andere voortekomen, alles in eene geregelde orde te bewaren, en de gelegenheid uittekiezen, om uit alles ‘t meeste voordeel te trekken, moeten haere voornaemste beöefeningen wezen.

Zy moet de geringste zaeken onbelemmerd bezorgen, zonder dat de geringste kleinigheden haerer oplettende aendagt ontglippen. ‘t Geen veelen, als heurer opmerkzaemheid onwaerdig, luttel tellen, ‘t geen andere, als beuzelingen, over ‘t hoofd zien, wordt door haer naeuwkeurig gadegeslagen, in de overtuiging, dat veeler rampen uit het verwaerloozen van zoortgelyke kleinigheden heuren oorsprong hebben getrokken, en dat veelen nimmer in de armoede zouden zyn gedompeld, hadden zy zich volgens dit beginsel gedragen.

Zy mydt alles, wat haer in deze plichtsbetrachting zoude kunnen hinderen, en tracht zich dezelve aengenaem en gemakkelyk te maeken. Door eene pryswaerdige zuinigheid overlegt zy alles met wysheid, schuuwt het overtollige, laet niets verloren gaen, regelt haere levenswyze na heure middelen of winsten, en vindt hier door gelegenheid, om zelfs van den arbeid haerer handen aen elendigen mildaedigheid

 

|41| te kunnen oefenen. Zy slaet zelfs de handen aen ‘t werk, en gedoogt niet dat onder haer oge ‘t brood der luiheid worde geëten. De nyverheid, de goede orde en de oplettenheid straelen van alle kanten door, terwyl zy door haer voorbeeld bevestigd, dat een goed toevoorzicht en eene geregelde schikking eene Vrouwe minder werks, dan ‘t tegengestelde gedrag, aenbrengen.

Vreest niet, dat de zedigheid en ingetogenheid door my zullen over ‘t hoofd-gezien worden. Schoon ik, te voren, deze deugden reeds opzettelyk behandelde, vondt ik echter by deze gelegenheid my verplicht eenige algemeene aenmerkingen hier by te voegen, voor deugdgezinden genoegzaem, om heure nog onbezoedelde harten voor de besmettende verleiding dezer Eeuwe te beveiligen, of den voortgang des bederfs te sluiten, indien heure zielen door dezelve reeds besmet zyn.

De zedigheid, de ingetogenheid, deugden boven allen roem verheven, zyn der Vrouwen schoonste sieraedien, zetten aen derzelver pryselyke hoedaenigheden eenen nieuwen luister by, verwerven heur altyd de achting heurer eigene kunne, en der Mannen eerbiediging en bewondering. Zy mogen voor weinige ogenblikken, uit laege en verfoeijelyke beginselen, het verwaerloosen dezer deugden in eene

 

|42| Vrouwe als eene ongedwongene en bevallige losheid verheffen; zy mogen het tegengesteld gedrag met de naemen van gemaektheid, boersheid en ongemanierdheid bekladden; en de onnozele dogters of kortziende Vrouwen den lof der wellevenheid toezwaeien; terwyl deze, door dit tokkelend lokaes begogeld, gretig dit doodelyk gif inzwelgen, en alles aenwenden, om den listigen belaeger haerer eere van haere dankerkendtenis te overreden. Zy mogen op deze wyze te werk gaen, om hunne snoode inzichten te bereiken, maer spotten in hunne zielen met derzulker ligtgeloovigheid, lagchen in derzelver ondergang, en plaetsen door hun gedrag de waerde der zedigheid in het helderst licht.

Eene Vrouw zonder zedigheid, zonder ingetogenheid strekt der schoone kunne tot schande, den Man ten voorwerp van schimp en verachting, en zy, die zich eenmael heeft schuldig gemaekt aen derzelver verbreking, staet op ‘t punt van haeren ondergang, zo dra één deuge niet moeds en beleids genoeg heeft, om op haer eenen aenslag te durven wagen, en haer van haer zwakste zyde aentetasten. Jae, de zedigheid, de ingetogenheid zyn zo uitstekend voortreffelyk, dat dezulke zelfs, die deze reeds lang hebben uitgeschud, alles aenwenden, om ten minsten derzelver uiterlyken schyn te vertoonen.

 

|43| Eene zedige en ingetogene Vrouw doet niet alleen niets tegen de eerbaerheid, maer wagt zich zorgvuldig, om den schyn van reden te geven ter verdenking haerer eere. Zy doet niets tegens de betaemelykheid, is bescheiden in haere redenen en gebaerden, betracht in alles de regelen der welvoegelykheid, en is even oplettend om de waere kieschheid te bewaren, als zy de valsche zoekt te vermyden. Zy haet alle gemaektheid, vertoont zich in haere waere gedaente, verfoeit de wulpsheid, en ontwykt elk ongeregeld en losbandig gezelschap, opdat heure zeden door derzulken vergiftigen invloed niet mogen worden bezoedeld.

Eerbaer in haer gewaet, versiert zy zichzelven met schaemte en maetigheid: in haere kleeding houdt zy derzelve doel in ‘t oge, maekt deze nog weidsch nog iedel, en verwerpt dezulke, welke de eerbaerheid doet bloozen, of haer aen ongemakken blootsteld, voor welke haer de kleeding moest beveiligen. ‘t Is in dezen ten uitersten bezwaerlyk eenen vasten regel aentewyzen, en dezulken, die het hebben ondernomen, zyn in hunne pogingen te leur gesteld, en hebben, of hunne onkunde, of bedilzugt verraeden.

De staet, in welken men leeft, de rang in welken men geplaetst is, de goederen, welke

 

|44| men bezit, de jaeren welke men bereikt heeft, de plaetse daer men woonachtig is, en duizende andere omstandigheden moeten dezelve doen verschillen; alle deze bizonder heden zullen by elke verstandige Vrouwe in aenmerking komen, terwyl de waerneming van weinige algemeene regelen veele misvattingen zal voorkomen.

Alle kostbaerheid in kleeding, enkel dienende om de trotsheid en iedelheid te voeden, is ten eenemael verwerpelyk, terwyl eene betaemende versiering door den gestrengsten zedekundigen niet kan gewraekt worden. Men moet nimmer van dezelve zo veelwerks maken, dat men andere plichten verwaerloost, zo dat men alles in prael en pracht verslind, zonder ooit om den nooddruftigen te denken, zo dat men zyn geheele tyd aen dezelve ten koste legt, zonder eenige ogenblikken aftezonderen tot meer edele verrichtingen. — Men moet dezulke schuuwen, door welke de eerbaerheid gekwetst, en zondige neigingen in andere kunnen opgewekt worden, dezulke, welke boven den stand en het vermogen zyn, ‘t welk men bezit; hier door immers stelt men zich bloot aen der meerderen versmaeding, aen de afgunst van zyns gelyken, aen de bespotting van minderen, en hier door wordt veelal de weg gebaend voor de armoede en elende.

 

|45| Kan eene Vrouw na dit alles zig tegens de boosheid en nyd niet dekken, noch der kwaedsprekenheid en achterklap den mond stoppen, zo dat haere onschuldigste bedryven uit een haetelyk oogpunt vertoont worden, dan moet zy zich om dezulken niet verder bekommeren, maer steeds op denzelfden voet voortwandelen, en zich met de bewustheid troosten, dat zy van haer geweten wordt vrygesproken, en een getuige heeft in den Hemel, die de oprechtheid kent haeres harten.

De toepassing der bizondere regelen op elks gedrag wil ik lievst aen U overlaten, opdat een iegelyk voor zichzelven beslisse in hoe verre haer gehouden gedrag met dezelve al of niet overeenstemme, en ‘t zelve volmaeke of verbetere.

Ziet daer, myne Vriendinnen! uwe plichten ontvouwd, ‘t moet U ten prikkel strekken ter betrachting, dat het Opperwezen U voor zulk eene groote taeke bekwaem maekte, en zulke aenzienelyke voordeelen met dezelve vereenigde. Niets minder dan de bevordering uwer eigene gelukzaligheid, niets minder dan de bloei, dan de vreede dan de voorspoed uwer huisgezinnen, en derzelver dankbaere erkendtenis; niets minder dan ‘t welzyn uwer kinderen en derzelver toegenegene achting; niets minder dan uwer Echtgenoten eerbiedige liefde,

 

|46| dan de achting der braeven, de goedkeuring van uwen Schepper, de zegeningen der nakomelingschap zyn de zalige gevolgen dezer plichtsbetrachting, rampzalig de uitwerkzelen van derzelver verwaerloozing: of, vordert Gy nog andere dryfveeren! de beste de verstandigste, de edelste Vrouwen hebben zich op deze toegelegt, en heuren roem gesteld in derzelve vervulling. ——

Moeders! die by ervarenis myne gezegden hebt bewaerheid gevonden, vormt uwe dogters, van haere prilste jaeren af, naer uw voorbeeld, dan zult Gy den roem wegdragen van eenen Man met eene achtingswaerdige Echtgenoote beschonken, eene deugdzaeme Moeder haere kinderen te hebben gegeven, en ‘t uwe te hebben toegebragt ter bevordering van ‘t heil des menschdoms.

Ik eindige met SALOMO’s lofrede eener deugdzaeme Echtgenoote (a) Wie zal eene deugdelyke Huisvrouwe vinden? want haere waerdye is verre boven de robynen. Zy doet Hem goed en geen kwaed, alle de dagen har es levens. — enz.

(a) Spr. XXX: 10. en volg. [Proverbs 31!]